48 дахь удаагийн сар шинийн барилдаан...

17-р жарны тийн урвагч хэмээх БАР жилийн сар шинийн баярт зориулсан барилдаан. 2010 оны 2-р сарын 13.

Энэ цаг үед эд сайхан барилдаж байгаа бөхчүүдээс улсын харцага Ө.Даваабаатараас бусад бүх бөхчүүд энэ барилдаанд зодоглохоор ирсэн нь хамгийн сайхан мэдээ байлаа, нөгөөтэйгүүр барилдаан үнэхээр өрсөлдөөнтэй болно гэдэг ойлгомжтой байв.

1-ийн даваа.

улсын цолтнуудаас:
1. а.н Ванданцэрэн у.х Батжаргалыг мордож дайраад
2. а.н Ерөөлт у.н Сумъяабэйсийг хавираад
3. а.н Бүрэнтөгс у.н Мөнхжаргалыг
4. а.н Галбадрах у.н Хатансайханг
5. а.н Н.Батсуурь у.н Б.Баямөнхийг аавынхаа дархан бусгаагаар бусгаж (аав нь улсын харцага Г.Намсрайжав)
6. а.н О.Гантулга у.н Балжиннямыг хөлийг нь тахимаар нь авч дайраад
7. а.н Лутсайхан у.н Цэвээн давуулж гуядах гээд чадсангүй уналаа
8. а.н Гантулга (Га-Шарга) у.н Адъяахүүг барьц шодоод тус бүр .... (өөр 2 3 улсын цолтой бөх унасан) давлаа. Адъяахүү начин үнэхээр хичээсэн боловч идэрчүүдийн улсын аваргаас ч медаль авч байсан (алт байхаа) Говь-Алтай аймгийн шарга сумын харьяат бөх улсын начин Гансүхийн дүү (80 жилээр начин болсон) а.н Гантулгыг дийлэхгүй байна лээ. Сайн хүн харих ч эвгүй харагдах юм байна шүү дээ...

Сайн аймгийн арслангууд унаж эхлээд байна...
1. а.н Отгонбаатар (Га) а.а Бат-Отгоныг
2. а.з Пүрэвсайхан а.а Мөнгөнийг
3. а.з Ганзориг (Тэс) а.а Эрдэнэжаргалыг араар нь мордчихлоо
4. а.з Цэвэлсодном а.а О.Баярхүүг шилбүүрдчихлээ
5. а.з Мягмарсүрэн а.а Цогбаярыг тахимдаж дайраад
6. а.з Амарзаяа а.а Бат-Эрдэнийг (Булганы)
7. а.з Батчулуун а.а Заяамандахыг суйлж араар нь мордоод тус тус давж байнаа.

өсөх идэр начин Чинзориг сугадаж тонгорч (а.н Б.Эрдэнэхүүг), а.а Пүрэвдагва дүүргүүдэж уран сайхан даваанууд авлаа. Сүүлийн үед сайн барилдаж чансаанд дээгүүр яваа бүхий л аймшийн начин, аймгийн заанууд учраануудаа давлаа.

аймгийн арслангууд хоорондоо үзэлцээд 1-ийн даваа дуусахад:

а.а Болдбаатар а.а Батмөнх (Хө)
а.а Сүрэнжав а.а Батжаргал (Асгат) (барьц сонгож)
а.а Ариун-Эрдэнэ а.а Айдос
а.а Цэрэнтогтох а.а Батцэнгэл (Хө)
а.а Батжаргал (олимп) а.а Ариунбилэг (барьц сонгож)
а.а Идэрсүрэн а.а Тангад (барьц сонгож)
а.а Мөнхсүх а.а Нурлан
а.а Ж.Алтаншагай а.а Бямбаа

гэсэн барилдаанууд гарав.

2-ын даваа.
Цагаан сарын 2-ын даваа угаасаа улсын заануудад маш халгаатай байдаг... жил бүр л сайн заанууд 2-ын даваанд унадаг уламжлалтай... Энэ жилийн барилдаан 2-ын даваанаасаа эхлээд л онц сонирхолтой болж эхэлсэн дээ.

1. дал.ав Өсөхбаяр а.н Ванданцэрэн
2. у.ар Ганхуяг а.н Ерөөлт (барьц сонгож) Ерөөлт ч сайн л даа, До арслантай аргалж байгаад шодно гэдэг нэр төрийн хэрэг
3. у.ар Мөнхбаатар а.н Лутсайхан
4. а.н Бүрэнтөгс у.ар Азжаргал
Бүрэнтөгс Азжаргал арсланг намар 4 уулын хишиг дээр гоё давсан ч сүүлд нь 1 унасан. Энэ удаа бол хялбархан л давж байна лээ дээ, одоо тэгээд байнга даваад байна байхдаа яанаа! Арслан болсноосоо хойш 3 жил дараалан улсын наадамд Сүхбат аваргын шавь нарт унаад байгаа хүндээ!...
5. а.н Дагва-Очир у.г Сүхбат
уг нь зайлуул нэлээд ноцолдсон доо... хамгийн гайхшуурлсан нь тэр цээжин дээрээ хийлгэсэн үнэхээр том шивээс нь байлаа даа... (Зуны даншгаар зүгээр л байсан даа) их эвгүй юм байна лээ дээ...
6. у.г Доржсамбуу Г.Гантулга
7. у.г Ганбаатар а.н Галбадрах
8. у.з Ганбат а.н О.Гантулга
9. а.н Чимэддорж у.з Баяржавхлан
Жавхаа заан ноднин 2 дээр Баянхонгор аймгийн начин Баасанбатад, уржнан Олимпын (одоо Алдартны) Ганзоригт унасан. 2-ын даваанаас хэтрэхгүй нь дээ... улсад олон бөх барилддаг тул 2-ын давааны оноолт арай л гаагүй таардаг, 3 дээр нутгийн начингаа аваад даваагаа ахиулаад 4 дээр найрдаг, 3 дээр унасан хүнтэйгээ найраагаа хуваадаг л бөх болчихвий дээ ... !
10 у.з Бумбаяр а.н Отгобаатар
Батзориг заан Бумаа заан 2 ч Амгаланбаатар Баяржавхлан 2-ыг ичиж үхмээр хэмжээнд л барилдчих юмдаа...
11. а.н Н.Батсуурь у.з Мягмарсүрэн
За энэ барилдааны бас нэгэн нээлт дээ... Батболд харцага өнгөрсөн жилийн ахмгийн хэцүү өрсөлдөгч 2 дээр таарсан Батсуурь байлаа (Даваабаатар, Соронзонболд нар биш) гэсэн нь түүнийг ямархуу их өсч байгааг нь нотлох мэтээ...
12. у.з Рагчаа а.х Ганхуяг
13. у.з Батзориг а.х Жавхлансайхан
14. а.з Пүрэвсайхан у.з Амгаланбаатар
энэ залуу энэ жил олон ч улсын цолтой бөх хаялаа даа, сайжирсаар л байна.
15. у.з Сайнбаяр а.з Ганзориг (Тэс)
Сүхбат аварга буруу хүнд шагнал өгчээ гэж би боддог байлаа. Гэвч "Алдартан" дэвжээний Ганзориг 2 жилийн өмнө 2 заан давж (Соднодаржааг бас 2 3 ойрхон давж байсан) "ирээдүйн бөхийн аварга" шагнал хүртэж байсан бол энэ жил түүнийгээ баталсан хэмжээнд л барилдлаа даа. 2-ын давааны хамгийн эхэнд сайн Сайнбайр зааны хөлгийг аваад давлаа.
16. а.з Адъяабат у.з Өсөхбаяр
энэ цагаан сарын барилдааны үр дүнг 100% өөрчилсөн барилдаан байхаа. Уран барилдаанд Адъяабат заан ганцхан мордоод л отгон зааныг давж олон хүний таавар, фантазийг будилууллаа.
17. у.з Соронзонболд Цэвэлсодном
18. у.х Элбэг а.з Бямбадорж
19. у.х Пүрэвжав а.з Амарзаяа харцагад 2 дахь удаагаа их амархан унаад байна даа.
20. а.з Мягмарсүрэн у.х Мөнгөнцоож Үнэхээр бярдаж шахаж дайрсаар байгаад л давсан. Хашир харцага тогтох гэж их л хамгаалсан даа... Хэдүүн Ганбаатар гарьдыг зүгээр ч нэг тохиолдлын журмаар хаяагүй нөхөр юм байна даа (сүүлд а.а Жаргалсайханг 1 давсан), жижиг биетэй ч жигтэйхэн их бяртай юм билээ...
21. а.з Занданбат у.х Батбаатар (барьц сонгож)
22. у.х Магалжав а.з Одсүрэн
23. у.х Амартүвшин
24. у.х Батболд а.з Батгэрэл
25. у.х Бат-Орших а.х Батжаргал
26. а.з Батчулуун у.х Чулуунбаатар (барьц шодож) 2 том биетэй хүн их л удаж байж давалцсан даа. Батчулуун ч 3-ын давааны хамгийн зөөлөн боорцог боллоо гэж бодож байтал...
27. у.н Ёндонсамбуу а.а Алтаншагай
28. у.н Эрхэмбаяр а.а Тангад
29. у.н Лхагвасүрэн а.а Бүрэнбаяр (барьц сонгож)
30. а.а Цэрэнтогтох у.н Цогтжаргал угаасаа их бяртай гэдэг юм билээ, бярдаж түрж хөөсөөр байгаад л эцээсэн дээ.
31. а.а Гончигдамба у.н Отгонбаяр
32. а.а Батжаргал у.н Чинзориг (олимп)
33. а.а Болдбаатар у.н Зоригт
34. у.н Бүрэнбаатар а.а Дж.Батбаяр (барьц сонгож) Батбаяр арслан өөрийнхөө талаар бариад ч хаяж чадаагүй гэхээр Бүрнээ начин нээрэн мундаг байгаа юм шүү.
35. у.н Пэрэнлэйдорж а.а Ганзориг (Увс-Түргэн)
36. а.а Д.Энхбат у.н Ду.Батбаяр сүүлийн 2 жил цагаан сард шөвгөрч, үзүүрлэсэн бөх өнөө жил түрүүлэх тухай гэгээн бодол тээжил явсан байлгүй... амархан унасан даа.
37. у.н Жамъянпүрэв
38. а.а Цэрэндаваа у.н Р.Ганхуяг (барьц сонгож)
39. а.а Суманчулуун у.н Олзгэрэл
40. ц.а Санжаадамба у.н Алтансүх 1-ийн даваанаас эхлээд гарч ирэх бүрт түүнд үзэгчид алгыг ч ёстой харамгүй ташиж урамшуулсан даа. Тэр бүрд Санжаа улам л галзуурсаар байлаа... өнөө жил ганц удаа унахдаа (а.а Сангисүрэнд) урд даваанд нь Алтансүх начинтай барилдаад хаяж чадлгүй шодолцсон юм шүү дээ. Өнөө жил Санжаатай ганц шодсон "баатар"-ыг энэ удаа зүгээр л эндүүдээд хаясан даа.
41. а.а Мэндбаяр у.н Гансүх
42. у.н Наранбаатар а.а Мөнхсүх
43. у.н Ганбат а.а Мөнгөнбаатар "Мөнхийн үсэг"-ийн Ганбат Доржсамбуутай нас ижил 39-тэй юм гэнээ. Тэгээд манай шилдэг гэгдээд байгаа залуу арсланг давчих л юм даа.
44. у.н Цанлиг
45. у.н Насандэлгэр а.а Батдорж
46. у.н Өсөх-Ирээдүй
47. а.а Дэлгэрсайхан у.н Цогзолдорж
48. а.а Батмөнх у.н Ганхүү
49. а.а Сангисүрэн у.н Бадамдорж
50. а.а Санчир у.н Оргил
51. у.н Бат-Эрдэнэ а.а Сүхбат
52. у.н Цацабшир а.а Сүхбаатар
53. а.а Батсуурь у.н Нямсүрэн
54. у.н Тогтохбаяр а.а Баатарзол
55. у.н Содномдорж а.а Батпүрэв
56. а.а Алтанхуяг у.н Мөнхбат
57. у.н Батзаяа а.а Түвшинбаатар
58. у.н Баянжаргал а.а Энхбаатар (барьц шодож)
59. у.н Энхбат а.а Баянмөнх
60. а.а Отгонбаатар ц.а Бямбажав (барьц сонгож) бас дахин азгүйтэл, үүний урд өдөр л үзүүрлэсэн бөх маргааш нь түрүүлсэн Санжаадамба шиг биш юмаа гэхэд үзүүрлэсэн бөхийнхөө хэмжээнд барилдихгүй юмаа.
61. а.а Эрдэнэбат а.а Одгэрэл 2 гараараа сугадаж дайраад давна лээ.
62. а.а Багахүү а.а Жаргалсайхан 2 жилийн өмнөх Жаргалсайхан ойрд огт харагдахгүй байгаа. 4-д үлдэхгүй юмаа гэхэд 4 давчих л бөх дөө.
63. а.а Пүрэвдагва у.н Сэр-Од
64. у.х Баасандорж

3-ын даваа.

1. дая.ав Өсөхбаяр у.н Пэрэнлэйдорж (нутгийн дүү даваагүй тул ахдаа өг!)
2. у.ар Ганхуяг а.н Дагва-Очир
3. а.н Н.Батсуурь у.ар Мөнхбаатар ээлжит нэгэн шуугианаа тарьлаа даа. Цагаан сард амжилттай барилдаж үзээгүй болохоор нь (ганц нэг удаа л шөвгийн 8-д үлдсэн байх) энэ жил хичээгээд сайн үзэх байх гэтэл жаахан хүүхдэд л уначлаа даа. Жижигхэн зайлснуу яасан, их л амархан унасан.
4. у.г Доржсамбуу у.н Ганбат
5. у.г Ганбаатар у.н Баянжаргал
6. у.з Ганбат у.н Цанлиг (барьц шодож)
7. а.а Батсуурь у.з Бумбаяр Бумаа зааны бас нэг сайхан чанар нь. Нутгийн сайн дүүгээ авч барилддаг. Намайг давж чадвал урам орог гэж боддог байх. Заримдаа ч унаад өгч байгаа харагддаг шүү.
8. у.з Рагчаа а.з Занданбат
9. а.з Мягмарсүрэн у.з Батзориг Залуу заануудаас дээр л байгаа биз дээ. Залуу аймгийн заантай үзээд хүч хүрээгүй л уналаа. Цагтаа ийм ч бөх байгаагүй юм шүү.
10. у.н Наранбаатар у.з Соронзонболд Хүмүүс буруу ам авсан гээд байгаа, би бол "авдаг нь зөв унадаг нь буруу" л гэж бодож байна. Бэлтгэл муутай начин бэлтгэл сайтай годгоносон залуучуудаас амар л гэж бодсон биз. Бяраар ааглаж байгаад ганц тохоно доо гэж бодож амжаачгүй байтал суганд нь эргэж ард нь гараад л ... чөлөөтийн сонгомол техник, дээр нь нэмээд "туршлага" гэж юугаар ч нөхөж болохгүй зүйл байна шүү дээ.
11. у.х Элбэг а.а Багахүү
12. у.х Пүрэвжав а.а Цэрэндаваа Уржнан жилийн наадмын хариугаа авах гэсэн байх, бас их л удаж байж давсан шүү.
13. у.х Баасандорж а.а Ариун-Эрдэнэ
14. у.х Магалжав а.а Гончигдамба
15. а.а Суманчулуун у.х Амартүвшин шуудагдаж шахаж араар нь мордоод л давчлаа. Том барилдаанд одтой юмаа.
16. а.а Мэндбаяр у.х Батболд Нутгийн бөх гээд Даваабаатарын оронд фантазидаа авах шахсан шүү, тэгсэн бол энэ тойргийн манлай болж чадахгүй л байсан даа.
17. у.х Бат-Орших а.з Пүрэвсайхан
18. а.з Батчулуун у.н Ёндонсамбуу
19. у.н Эрхэмбаяр а.а Эрдэнэбат
20. а.а Батжаргал (олимп) у.н Лхагвасүрэн энэ залуу хүү дэндүү сайжирч байна даа. Уран хурц мэх, барилдаангүй ч ухаалаг мэдрэмжтэй барилдаанаараа давсаар, сайжирсаар л байх юм. Арал чяц сайтай тул бяр суугаад ирэхээрээ сайн болно доо.
21. у.н Бүрэнбаатар а.н Чимэддорж олон улсын цолтон хаяж үзэсний дээр өнөөдөр 2 улсын цолтой хаясан Чимэддоржийг боов үмхүүлчих юм даа. 7 жилийн өмнө цалгиж явахдаа шөвгийн 4-д ч хүртэл үлджил байсан хүн дээ.
22. а.а Болдбаатар у.н Насандэлгэр
23. а.а Цэрэнтогтох у.н Өсөх-Ирээдүй (барьц сонгож) Түүний дээгүүр үзнэ гэж олон хүн бат итгэж байсан даа. Уг нь шодолтонд тэсдэг л хүн дээ.
24. у.н Бат-Эрдэнэ а.з Адъяабат
25. у.н Цацабшир а.а Дэлгэрсайхан
26. а.а Пүрэвдагва у.н Тогтохбаяр ёстой уран сайхан барилдаан гарсан даа. Тогтохбаяр начин хонгодож өргөж гаргаж ирээд цацах гэхэд нь зөрүүлж давхар ачаад ёстой гоё давсан даа. Энэ Такамисакари ч ёстой их чангарч байна даа...
27. у.н Содномдорж а.а Батмөнх Ойрд их сайн байсан Батмөнх арсланг энэ удаа сайн барилдах байх гэж найдаж байлаа. Саяхан Хэнтийд байхаа нэг удаа Содном начин хаяжил байсан даа, өнөөдөр харин тойгдуулаад л гоё унасан.
28. а.а Санчир у.н Энхбат яах гэж ийм бяртай хүн авав даа. Зүгээр л бярдуулж байна лээ дээ.
29. а.з Ганзориг (Тэс) у.н Батзаяа Сүхбат аварга ч юу гэж хүнээ буруу таних билээ дээ. Ноднин бэртэлтэй байсан тэрээр барилдааны ур чадвараар бол угийн сайн л даа. Отгон начинг барилдааны төгсгөлд самбаачлан хавираад давлаа.
30. а.а Сангисүрэн а.а Отгонбаатар тонгорлоо шүү тонгорлоо шүү "май чи" гээд л зүүн тонгороод л даваад байх нь тэр...
31. а.а Энхбат а.а Алтанхуяг
32. ц.а Санжаадамба а.н Бүрэнтөгс хэн давсан нь "ирээдүйн бөхийн аварга" шагнал авна байх гэж найдаж байсан барилдаанд он гарсаар "арай дэндүү" сайн байгаа Санжаа тахимдаж дайраад л эвхээд тавьсан даа. Үүнээс том даваанд олон удаа тунацгаах байхдаа. Хэн нь түрүүлж аварга болдог юм бол доо????

4-ийн даваа.

4-ийн даваа.

1. дая.ав Өсөхбаяр а.н Н.Батсуурь сайн сайн бөхчүүдийг (у.н Баянмөнх, у.з Мягмарсүрэн, у.ар Мөнхбаатар) давсны дараа энэ цаг үеийн манлай бөхтэй гар зөрүүлэхээс өөр аз завшан гэж юу байхав. Олон үеийн бөхийн удамтай (у.н Гэлэг, у.х Гэлэлийн Намсрайжав, ... аавынх нь ах дүү хэн хэн ч билээ улсын цолтой бөхчүүд байдаг) арал чяц сайтай, нас залуу сайхан бөх тул ирээдүй их байна даа, итгэл ч их нэмлээ.
2. у.ар Ганхуяг а.з Ганзориг (Тэс) толгойгоо ургалуулж даруулсаар байгаад л уналаа.
3. у.г Доржсамбуу а.з Мягмарсүрэн
4. а.з Батчулуун у.г Ганбаатар гарьд дандаа хүнийг ардаа алдаж унана, энэ барилдааны улирал эхэлснээс хойш гэхэд л лав 6, 7 удаа ямар нэг алдаагаар дамжуулж хүнийг ардаа алдаж уналаа. Хурдгүй, зогсолт муу... а.з Батчулуун гарыг нь зөрүүлж татаж ард нь гараад л мордоод уначихлаа. Амархан ч юмаа даа.
5. у.з Ганбат а.а Цэрэнтогтох
6. у.з Рагчаа а.а Батжаргал (олимп)
7. у.х Элбэг а.а Болдбаатар
8. а.а Суманчулуун у.х Пүрэвжав Би зүгээр ч нэг тохиолдын журмаар Санжаадамыг унагаж наадам будилуулсан хүн биш шүү гэж нотоллоо. Биеэ сайхан суллаад л алхаад байсан харцагын алдаан дээр сайхан ажиллаад давчлаа.
9. у.х Баасандорж а.а Д.Энхбат
10. у.х Магалжав а.а Мэндбаяр
11. ц.а Санжаадамба у.х Бат-Орших Энэ даваанд Санжаатай таарч болох хамгийн чанга учраа Оршихоо байсан даа. Гэтэл бас л дээрэлхүүлээд л ... хамгийн сүүлд ганцхан давхар тохоод л давлаа. Оршихоо тэгэхдээ урадаас нь ганц нэг удаа дархан дотуур хагалж хавирдаг энэ тэрээ хийсэн шүү.
12. у.н Эрхэмбаяр а.а Пүрэвдагва Дархан хонгодоогоор хонгодоод л ...
13. у.н Бүрэнбаатар а.а Батсуурь Харих болоогүй юм бишүү, хэзээ ч хүнд бууж өгч үзээгүй байхаа даа. Бүхий л барилдаанд өөрийн ур чадварыг дайчлан сайхан барилдддаг даа Бүрнээ начин. Энэ жил их л сайн байгаа Батсуурийг дархан хонгодоогоороо л давсан.
14. а.а Санчир у.н Наранбаатар
15. у.н Бат-Эрдэнэ а.а Отгонбаатар улсын наадмын 3-ын даваанд амалж аваад яаж гоё хуслаа даа, энэ удаа ч давлаа. Хүмүүсийг том бага гэж ялгалгүй даваад байгаа зүүн тонгороогоо хийх гээд үзээд байсан... барсагүй дээ. Барилдаан таардаггүй юм байна л даа.
16. у.н Содномдорж у.н Цацабшир (барьц сонгож) Шодож өргөж гаргаж ирээд гоёхон хавираад л (шодсон барилдаан ч агуулгаараа бол муухай л даа) давчлаа. Цацаагийн талаар буусан найдвартай давна л даа.

Ээ хөөрхий сүүлийн жилүүдэд Монгол наадмын дэвжээнээс том цолонд хүрсэн залуучууд маань унаад дуусчдаг юм байж дээ. Ямархуу нөхдүүд улсын наадмын өнгийг тодорхойлоод байсан юм бүү мэдээ.
2006 оны арслан Азжаргал 2 дээр, заан Амгаланбаатар 2 дээр, харцага Батжаргал 1 дээр
2007 оны арслан Мөнхбаатар 3 дээр, заан Сайнбаяр 2 дээр
2008 оны гарьд Ганбаатар 4 дээр, заан Соронзонболд 3 дээр,
2009 оны заан Өсөхбаяр 2 дээр, харцага Батболд 3 дээр, харцага Бат-Орших 4 дээр... гэх мэтээр унаж дуусч харин сүүлийн хэдэн жил наадмын өнгийг дээрх залуучуудтай тодорхойлолцсон хууччууд болох дая.ав Өсөхбаяр, у.ар Ганхуяг, у.г Доржсамбуу, у.з Ганбат нар яс заагаад үлдлээ. Эдгээр бөхчүүд ч үнэхээр сайн юмаа, харин энэ залуучууд бол..

5-ын даваа.

1. дая.ав Өсөхбаяр а.з Батчулуун
2. у.ар Ганхуяг у.н Бүрэнбаатар
3. у.г Доржсамбуу а.а Суманчулуун
4. у.з Ганбат а.а Санчир үндсэн хуулийн барилдаанд Ганбат заан БӨ-д наадмаас хойш анх ирж барилдаад Санчирт 3-ын даваанд унасан. Энэ удаа хүрээд л хавираад л давсан, бэлтгэл гаагүй байгаа юм бишүү гэсэн бодол төрөв.
5. у.х Магалжав у.з Рагчаа 800 жилийн ойгоор л ингээд давчихгүй дээ. Хав золгооноос дархан тахимдаагаараа дайраад давлаа. 10 жилийн өмнө Санжаадамбатай ижил цолтой байхдаа цагаан сард үзүүрлэж байсан түүхтэй бөх түүнээс хойш хамгийн сайн амжилт нь энэ байх. Өнгөрсөн жил улсад зодоглоогүй, ойрд БӨ-д гараагүй хүн гэхэд сайхан л амжилт гаргаж байна.
6. ц.а Санжаадамба у.х Элбэг "Далайцэрэн гэдэг хүүг л давчвал даншгийн аварга гэж явсны минь хэрэг бүтэх гээд байна, нэг л аргалчиж болмоор санагдаад байгаа юм даа..." гэж хэлээд араас нь хардаг "ам мэх" хийдэг өвөө шиг л дийлэх хүн үлдээгүй тул хамгийн сайныг нь авчия гэсэн байртай Элбэг харцага Санжааг аваад хавируулаад амархан уналаа. Салхитай яваа залууг хуурч байгаад даваад "од" болоё гэж саналгүй ч яахав. Санжааг Содном ч юмуу, Бат-эрдэнэтэй тунагавал арай л сонирхолтой барилдаан гарах байсан даа.
7. у.х Баасандорж у.н Бат-Эрдэнэ (барьц шодоод) Баасандорж харцага манай МҮБХ-ны дүрмийн цоорхойг ч юмуу ашиглаад зугтаж талбайн захад тулах, эмчилгээ авах зэргээр цаг хороосоор шоддог "дархан мэхтэй" болоод байгаа хүндээ. Лам байсан хүн азандаа их найддаг юм байхдаа... начин болохдоо л Одхүү начнаар шодож байсан хүн... шодсоор л явна. Энэ удаа уг нь Бат-Эрдэнэд аз таарсан ч хэт яарвуу даа, гэнэн л алдаа гаргаж уналаа.
8. у.н Эрхэмбаяр у.н Содномдорж Ер нь хашир начин илүүрхээд байдаг юм билээ. Хэдүүн бас нэлээд илүүрхэж байгаад харамсалтай унасан. Содном начин наадмаар Өсөх-Ирээдүйг давсан шигээ л давсан. Энэ удаа ч Эрхэмбаяр начин илүүрэхсээр л давсан. (бодвол хонгодсон байхдаа) Фантазидаа л авсан нь зөвдсөн юм даг.

Санжаадамба ч шагналууд хамлаа даа.
Сүхбат аваргын "ирээдүйн бөхийн аварга"
Гүндалай гишүүний "Улсын цолонд ойрхон бөх"
мөн "цахиур хагалах бөх"-ийн шагнал зэргийг авлаа. Уг нь унаагүй бөхөд шагнал өгдөггүй л гэдэг дээ. Тэр жил Жаргалсайханд шагнал өгсөн чинь нээх амархан унаж билээ.

6-гийн даваа.
1. дая.ав Өсөхбаяр у.х Баасандорж уг нь Бат-Эрдэнэ начин байсан бол ам ч арай өөр болж, барилдаанууд ч арай сонирхолтой болох байсан даа. Баасандорж бараг л зорилгогүй л барилдаад байх шиг байсан шүү. Зориод ч яах юм билээ дээ...
2. у.ар Ганхуяг у.х Магалжав шодолцсон санагдах юмаа. Яалаа даа...
3. у.г Доржсамбуу у.н Эрхэмбаяр нөгөө л Доржсамбуу гарьд чинь бас л залуучуудыг хашраасаар. Эрхэмбаярыг лавхан сугадаж мушгиад их л амархан давлаа. Одоо гарьдыг давахгүй байгаа хүн чинь тэгээд цол ахих боломж байна уу даа, цол ахиад ч хэрэг байна уу...
4. ц.а Санжаадамба у.з Ганбат Санжааг тогтоох цор ганц хүн нь Ганбат заан л гэж би боддог юм. Энэ удаа бол Санжаа шууд дайрч сугадаж мушгиж дайраад хашир заан эцсийн мөчид шийдсэн дархан хавираагаа нэг хийж үзээд ч юм болсонгүй зүгээр л доор нь ороод хэвтэж байна лээ. Улсын наадам гэж нэг том даваа бий дээ.

7-гийн даваа.
дая.ав Өсөхбаяр ам авахдаа ойрд жижиг бэртэлтэй байгаа Ганхуягийг биш Доржсамбуу гарьдыг авлаа. Наадмаар ч Мөнхбаатар арсланг авч Ганхуяг арсланг жижиг Өсөхбаяртай тунагаж байгаад даруулж байсан. Энэ удаа ч салхитай байгаа Санжаатай До арслан арай илүү үзэх байх, ядаж цуцаагаад... болж өгвөл шодоод гэж бодсон биз. Доржсамбуу гарьдыг золгооноос татах гэж хуурч байгаад мушигсан чинь тэрий хадаад л унаж байна лээ. Залуучууд л чаддагүй нь сонин шүү... Тунасан 2-ын барилдаан Өсөхөө аваргын хүссэнээр өрнөсөнгүй. Санжаа дэндүү задгай бодох санах юмгүй сугадсан, эсвэл мөрний барьцнаас хамаагүй дайрсан. Арслан ингэж хамаагүй дайрч байхад нь тэврээд авая (шодооны барьц шиг барьц авах боломж ч байсан) гэж огт бодсонгүй зүгээр л яаж тогтох бэ? гэсэн байдлаар хамгаалаад зугтаад байв. Санжаа унасан ч яахав гэж бодоод байна уу гэж харагдсан. Залуу хүмүүс "амжилтандаа ханаад хамаагүй баридсан даа сүүлд нь хармасдаг" тухай их сонссон тул хожмоо харамсах вий дээ л гэж бодлоо. Шуудхан хэлэхэд Санжаа баруун хөлөө арслангийн баруун хөлнийх нь ард тээглүүлж байгаад цээжрүү түлхээд л нисгэчихсэн дээ.

Үзүүр түрүү.
Цагаан сард Ганбат, Магалжав нар аймгийн арслан цолтойдоо үзүүрлэж (1998, 2000), Нэмэхбаяр, Жаргалсайхан нар (198?, 2008) шөвгийн 4-д үдэж байсан гэнэ. Улсын начин цолтой 2 бөх (Өвгөнхүү, Балжиням) түрүүлж байсан түүхтэй. 48 дахь цагаан сарын барилдаанд анх удаа улсын цолгүй хүчтэн түрүүллээ. Наадам өнгөө дагадаг гэдэг дээ. Архангайхан эхнээсээ л их сайн байсан, Пүрэвдагва Амарзаяа нараас эхлээд л залуучууд нь шижигнүүлээд л байсан... Үзүүр түрүүнд Архангайн 2 хүчтэн үлдлээ (анх удаа байж мэднээ). Архангай аймгийн Хашаат сумын харьяат бөх цэргийн арслан Чимэдрегзэнгийн Санжаадамба гэх улсын цолонд ч хүрч амжаагүй 26 настай идэр залуу түрүүлэхдээ улсад 4 түрүүлсэн даян аварга Өсөхбаярыг зүгээр л бярдаад, барьц давуу авч барилдааны санаачлагыг бүрэн дүүрэн авч барилдсаар аваргын тонгорх гэснүү хавирах гэсний хөдөлгөөн дээр хөлийг нь 2 хөлөөрөө хавчиж хойш дараад л давлаа. Ямар сайндаа л зарим хүмүүс "найрсан" гэж бодхов дээ. Үнэхээр л найрсан өвгөн унаж байгаа юм шиг л Ганбат Ганхуяг Өсөхөө 3 унасан нь Санжаадамба дэндүү сайн байсныг ойлгуулна.

Ер нь Санжаадамбын барилдааныг тайлбарлаж бичихэд их хэцүү юмаа. Яг нэг гоё мэх хийгээд давахгүй, зүгээр дэндүү илүүрхээд өрсөлдөгчиддөө хариу хийх болон зугтах ч боломж олголгүй бярдаад давчдаг болохоор. Нэгийн даваанд ойрд хийгээд байгаа өмсөх мэхээ хийсэн. Бусад даваанд бол тэгээл хөлөө нэг газар нь тэглүүлж байгаад л түлхээд л даваад байгаа хүн шүү дээ. Үндсэн барьц, барилдаан нь баруун гараар мөрнөөс дарж атгаад баруун хөлөөрөө нааж итэх хавирах, за тэгээд бүтэхгүй бол давхар тохох (2 хөл нь хоюулаа газраас хөндийрөлгүй тохох) ... тэгээд жаахан тогтвол сугадаж байгаад нөгөө итэх нааж хавирах, хашиж мордох, хөл тавьж мордох зэргээр "азаргалж" барилдана. Өрсөлдөгч нь тогтох юмсан л гэж бодсоор байгаад унана, эслэв зориг гаргаж мэх хийгээд хийсэн мэхэндээ хүчинд автаж өөрөө л унана. Нэг иймэрхүү л дээрэлхүү барилдаан л гаргаад байна. Одоо бол үнэхээр дээд түвшний формтой байнаа. Он гараад 6 барилдаад 5 түрүүлж нийт 40 давж, 1 уналаа (а.а Сангисүрэнд). Монголд одоо хэн бяртай, сайн барилдаж байна тэр бүгдийг давлаа. Даваабаатар л ойрд барилдахгүй байгаа тул түүнтэй таарсангүй, Мөнхбаатар арслантай барилдаагүй санагдана. За тэгээд бусдыг нь бол давлаа даа.

Тэгэхдээ улсын наадам бол ямагт хэцүү байсан. Санжаагийн сэтгэл зүйн байдал ч тэр, бусад хашруудын сэтгэл зүйн байдал хашир туршлага гэж байна... Хашрууд бол улсад ёстой сайхан бэлтгэлтэй барилддаг. Улсын цол авах хүсэл нь залуу хүмүүсийг их л чөдөрлөж байгааг бид хангалттай харсан. Улсад бол "хамгийн сайн нь биш түрүүлэх ёстой нь түрүүлдэг юм шүү дээ". Уг нь 6 даваад цолондоо хүрээд тайвшраад ирвэл саяынх шиг л дайраад дайраад түрүүлчих боломжтой л байх. Гэвч 5-ын даваа бол түүнд маш хэцүү байх болно доо.
2 дээр нэг аймгийн сайн арслантай Сангисүрэн ч юмуу... 3 дээр а.н Бүрэнтөгстэй юумуу а.а Отгонбаатартай ч юмуу... тунан барилдаж, 4 дээр оноолтоор Рагчаа заан эсвэл бүүр Ганбат заантай ч юмуу нэг сайн заантай барилдаж... 5 дээр Даваабаатар харцагатай ч юумуу, 6 дээр Өсөхбаяр заантай ч юмуу... тунаж гэх мэтээр учраануудыг давчаад... цаашдаа улсад түрүүлж үзүүрлэж байсан мундгуудтай нүүр тулна шүү дээ... амжилт хүсье дээ